Co to jest WYDALNICZY UKŁAD

Co oznacza WYDALNICZY UKŁAD: - u zwierząt: zespół narządów, wykorzystywany do usuwania poza organizm szkodliwych albo zbędnych produktów przemiany materii, w szczególności produktów przemiany białek, w stanie stałym albo płynnym. Równolegle w.u. służy do → osmoregulacji. Występuje u → trójwarstwowców, zarówno u bezkręgowców, jak i kręgowców; u tych ostatnich jest powiązany rozwojowo i czynnościowo z układem rozrodczym. U wielu → pierwotniaków, raczej słodkowodnych, w wydalaniu, a w szczególności osmoregulacji, bierze udział → wodniczka tętniąca. U → jamochłonów wszystkie komórki ciała pozostają w kontakcie z wodą i usuwają do niej wydaliny. U trójwarstwowców poszczególne komórki usuwają wydaliny do płynów wypełniających jamę ciała bądź jej pochodne, tzn. światło naczyń krwionośnych i limfatycznych; stamtąd wydaliny są pobierane poprzez narządy w.u., gdzie ulegają ostatecznej przeróbce, po czym usuwane są poza organizm. U → płazińców, → wstężnic, → wrotków, niektórych → pierścienic i larw wielu bezkręgowców (→ trochofora) występuje w.u. typu protonefrydialnego (→ protonefrydium). U → nicieni występuje typ w.u. nie spotykany u innych zwierząt; tworzą go dwie wielkie komórki, biegnące, w formie bocznie położonych kanałów, wzdłuż całego ciała i uchodzące wspólnym otworem na zewnątrz. U wiekszości → wtórnojamowców występuje w.u. zbudowany z → metanefrydiów. U → skorupiaków i → pajęczaków metanefrydia nie mają rzęsek; występują w liczbie 1-2 par jako gruczoły otwierające się u nasady czułków u skorupiaków (gruczoły czułkowe) albo u nasady odnóży krocznych (gruczoły biodrowe) u pajęczaków. U większości mięczaków występuje tylko jedna para zmodyfikowanych metanefrydiów (→ Bojanusa narząd). U owadów, wijów, niektórych pajęczaków i u niesporczaków występuje w.u. związany z układem pokarmowym, a nie z metanefrydiami - uchyłki jelita tylnego albo (u pajęczaków) jelita środkowego, filtrujące wydaliny z hemolimfy do światła jelita (→ cewki Malpighiego). U → szkarłupni funkcję wydalniczą pełni układ wodny, służący oprócz tego do lokomocji. U → bezczaszkowców występują segmentalnie rozmieszczone kanaliki, zaczynające się pękami komórek o budowie takiej jak komórki płomykowe, ale zbierającymi wydaliny z celomy. Poza u.w., u niektórych bezkręgowców - nicieni, pierścienic, stawonogów, osłonic występują pojedyncze komórki wychwytujące wydaliny (→ chloragogenowe komórki, → fagocytujące komórki gwiaździste). U → kręgowców w w.u. występują → nerki. Zarówno w rozwoju osobniczym, jak i rodowym (→ filogeneza) wyróżnia się trzy stadia formowania nerki. U zarodków ryb i płazów występuje → przednercze, otwierające się na zewnątrz wspólnym kanałem - moczowodem pierwotnym. U dorosłych ryb i płazów, a również u zarodków gadów, ptaków i ssaków występuje → pranercze, z kolei przednercze ulega redukcji; moczowód pierwotny jest podzielony na dwa kanały: → przewód Müllera i → przewód Wolffa (ten ostatni funkcjonuje jako moczowód, a u samców ryb i płazów jednocześnie jako nasieniowód). U dorosłych → owodniowców jako nerka ostateczna funkcjonuje → zanercze. U płazów i ssaków moczowody zbiegają się w → pęcherz moczowy, gdzie płynny mocz jest gromadzony przed wydalaniem. U gadów i ptaków pęcherz moczowy nie występuje, co wiąże się z oszczędną gosodarką wodną. Funkcje wydalnicze u kręgowców mogą dodatkowo pełnić również skóra, płuca i skrzela.