Definicja ubichinon lub koenzym Q; witamina Q (ang. ubiquinone; coenzyme Q)

Skrót
UQ; CoQ

Opis hasła
Związek chemiczny pochodzenia naturalnego o charakterze lipidowym, pochodna benzochinonu, zawierający w cząsteczce łańcuch poliizoprenoidowy o długości zależnej od pochodzenia (np. człowiek - 10 reszt izoprenowych, szczur - 9, rośliny - 9 i 10, bakterie - 8, drożdże - 6 do 10 reszt izoprenowych). Występuje we wszystkich tkankach (łac. ubique - wszędzie) organizmów tlenowych, w komórkach zlokalizowany głównie w błonach mitochondrialnych, błonach aparatu Golgiego i lizosomach. W komórkach znajduje się w równowadze z formą zredukowaną ubichinolem.

W łańcuchu oddechowym pełni rolę ruchomego, łatwo dyfundującego w błonie przekaźnika elektronów w mitochondriach. Przenoszenie elektronów możliwe jest dzięki odwracalnej redukcji ubichinonu do ubichinolu (UQH₂). UQ, UQH₂ i forma pośrednia - rodnik semiubichinonowy są elementami cyklu chinonowego (zwanego niekiedy cyklem Q) w wewnętrznej błonie mitochondrialnej (Rys.1)

Poziom UQ w komórce regulowany jest m.in. przez biosyntezę bocznego łańcucha polizoprenoidowego, który jest produktem szlaku mewalonowego. Produktem pośrednim w biosyntezie łańcucha bocznego ubichinonu, podobnie jak dla innych produktów tego szlaku np. związków steroidowych i dolicholi jest difosforan farnezylu. UQ stosowany jest coraz szerzej jako lek w terapii i profilaktyce głównie chorób układu krążenia, dystrofiach i atrofiach mięśniowych. Obserwowane pozytywne efekty są prawdopodobnie wynikiem działania ubichinolu jako przeciwutleniacza (EK-S).